Przyjęło się, że chwasty to największy wróg ogrodników. Dlatego też walczą oni z nimi wszelkimi możliwymi sposobami. Te jednak tak łatwo nie dają za wygraną. Czy ten konflikt kiedyś się skończy? Światowy Dzień Doceniania Chwastów jest dobrą okazją do tego, by spojrzeć na nie trochę przychylniej, są bowiem ważną częścią ekosystemu.
Czym są chwasty?
Najlepiej wytłumaczyć to na przykładzie: pomidor i chryzantema są roślinami uprawnymi, które wymagają zabiegów pielęgnacyjnych. Jeśli pomidor wyrośnie na zagonie marchwi, a chryzantema pojawi się wśród petuni, to obie rośliny stają się chwastami. Owies w pszenicy jest chwastem, ale nie wtedy, gdy występuje samodzielnie na polu. Możliwa jest również sytuacja odwrotna - pszenica jako chwast w owsie. Reasumując - chwasty to rośliny, które rosną w miejscach, gdzie nie powinno ich być.
Można je podzielić na trzy główne grupy:
- segetalne, czyli związane z uprawami, rosnące głównie na polach, wśród roślin uprawnych, np. chaber bławatek, kąkol polny, ostróżeczka polna, mak polny, kurzyślad polny
- ruderalne – występujące przy osadach ludzkich, np. łopian, pokrzywa
- łąkowe – na łąkach i pastwiskach np. ostrożeń, wilczomlecz, szelężnik
Na ogół są to wytrzymałe rośliny, żywotne i trudne do zwalczenia. To co charakterystyczne, to zdolność do zasiedlania nowych miejsc i rozmnażania wegetatywnego. Wieloletnie byliny rozprzestrzeniają się za pomocą korzeni i łodyg nawet wtedy, gdy nadziemne części zostaną zniszczone. Można więc powiedzieć, że chwasty są niczym feniks, który odradza się z popiołów.
Dlaczego warto docenić chwasty?
Chwasty są powszechnie uważane za szkodliwe rośliny. Przede wszystkim obniżają plony roślin uprawnych i ich wartość, a niektóre z nich jak barszcz Sosnowskiego są trujące. Istnieje jednak przynajmniej kilka powodów, dla których warto je docenić. Wydzielają substancje stymulujące inne gatunki do wzrostu. Mają grube pędy, które chronią ziemię przed erozją. Ponadto ich mocne systemy rozpulchniają glebę. Rośliny z dużymi korzeniami wynoszą na powierzchnie cenne składniki mineralne. Niektóre chwasty są źródłem lekarstw, barwników, kosmetyków i wielu innych produktów. Trzeba też wiedzieć, że takie chwasty jak brukiew wodna, cykoria podróżnik, czy mniszek lekarski są jadalne. To zalety praktyczne, a trzeba również pamiętać, że wiele z nich jest zwyczajnie ładnych i mogą stanowić ozdobę ogródka.
Święto Doceniania Chwastów ma na celu zwrócenie uwagi społeczeństwa, że ich liczba maleje. Wiele popularnych niegdyś gatunków zagrożonych jest wyginięciem, zwłaszcza tych związanych z uprawami rolnymi. Jest to spowodowane różnymi czynnikami, np.
- rozwojem herbologi (nauka o biologii, ekologii i zwalczaniu chwastów) czy ogólnie rolnictwa (mechaniczny zbiór zbóż, wprowadzanie nowych, silniejszych odmian roślin uprawnych)
- ekspansją miast – cywilizacja coraz bardziej wkracza na naturalne, niezasiedlone obszary. Znikają nieużytki, gruzowiska, odchwaszczane są nasypy kolejowe, pobocza dróg, itp.
Na terenie Polski wśród zagrożonych wyginięciem są: czechrzyca grzebieniowa, miłek letni, włóczydło polne, krowiziół zbożowy, czarnuszka polna, czyściec polny, jaskier polny, kurzyślad błękitny, kąkol polny, kiksja zgiętoostrogowa, lepnica francuska, stokłosa żytnia. Wśród gatunków, które już wyginęły zalicza się kaniankę lnową oraz lnicznika właściwego.
W Polsce tematyką ochrony chwastów zajmuje się Klub Przyrodnika.
